بودجه سازی پاسخگو به جندر

Gender Responsive Budgeting
(GRB) یا بودجه سازی پاسخ‌گو به جندر

خلاصه:
بودیجه سازی پاسخگو به جندراز سال 1995 بدینسو برای ادغام ابعاد جندر در بودجه‌های مربوطه با استفاده از یک تعهد نیرومند بین المللی شکل گرفته است که دربرگیرنده بودجه‌سازی پاسخگو به جندر یا GRB  با استفاده از پلاتفورم کاری شهر بیجینگ-چین در سال 1995 و کنوانسیون منع تمام انواع تبعیض علیه زنان  بوده است. تاکنون، در سراسر جهان بیش از ۹۰ کشور دنیا تطبیق بودجه سازی پاسخگو به جندر را در سطوح مختلف آغاز کرده اند که در بین آن‌ها افغانستان برنامه بودجه سازی پاسخگو به جندر را در سال ۲۰۰۵ با ایجاد گروپ کاری بودجه سازی پاسخگو به جندر در وزارت مالیه آغاز کرد. وزارت مالیه در سال ۲۰۱۵ پلان استراتژیک تدابیری برای سال های (۱۳۹۴-۱۳۹۷) را تهیه نمود که هدف اصلی آن “ایجاد پروسه مؤثر و منظم در هماهنگی با برنامه‌های انکشافی با اولویت ملی برای تطبیق بودجه سازی پاسخگو به جندر جهت پیشرفت تساوی جندر و توانمند سازی زنان در سه سال آینده” می‌باشد.

تعریف بودجه سازی پاسخگو به حندر
بودجه سازی پاسخگو به جندر عبارت از شامل سازی ابعاد جندر در تمام مراحل روند بودجه میباشد، این به معنی در نظر گرفتن نیازمندی ها و اولویت های متفاوت و گوناگون زنان و مردان در هنگام عرضه خدمات و تخصیص منابع و همچنان در نظر گرفتن این نیاز مندی ها و اولویت ها در پالیسی های اقتصادی بزرگ دولت میباشد.

سیر تاریخی بودجه سازی پاسخگو به جندر در افغانستان
تاکنون، در سراسر جهان بیش از ۹۰ کشور دنیا تطبیق بودجه سازی پاسخگو به جندر را در سطوح مختلف آغاز کرده اند که در بین آنها افغانستان برنامه بودجه سازی پاسخگو به جندر را در سال ۲۰۰۵ با ایجاد گروپ کاری بودجه سازی پاسخگو به جندر در وزارت مالیه آغاز کرد
اداره ملل متحد برای زنان در افغانستان و برنامه انکشافی ملل متحد در سال های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ حکومت وحدت ملی را به صورت سیستماتیک حمایت نمود تا بودجه سازی پاسخگو به جندر را نهادینه سازد و ظرفیت وزارت خانه های ذیربط را افزایش دهد.
بر اساس تقاضای جلالتمآب محترم بانوی اول کشور با سطح رهبری اداره ملل متحد برای زنان و برنامه انکشافی ملل متحد در اوایل سال ۲۰۱۷، پروژه مشترک در مورد پلان گذاری و بودجه سازی پاسخگو به جندر طرح ریزی شد که هدف اساسی آن ترویج و گسترش جندر در پروسه های پلان گذاری و بودجه سازی وزارت خانه ها  و  ادارات مستقل حکومت بوده است. این پروژه روش های مختلف را به شمول ظرفیت سازی، تقویت و نهادینه سازی گسترش ابتکارات جندر در چوکات بودجه پاسخگو به جندر در وزارت خانه ها و ادارات مستقل تعمیم خواهد بخشید
اداره انکشافی سازمان ملل متحد بر مبنای هدایت جلالتماب بانوی نخست کشور با معاونیت تخنیکی ریاست عمومی اداره امور، تفاهمنامه آغاز و اجرای این پروژه را امضاء نمودند. 

اهمیت بودجه سازی پاسخگو به جندر 

✔ بودجه سازی پاسخگو به جندر اطمینان میدهد که بودجه از دید جندر حساس بوده و بی طرف نمی باشد که در راستای بهبود نابرابری جنسیتی عمل می کند.
✔ بودجه سازی پاسخگو به جندر یک نوع نگرش در بودجه سازی است که تمرکز آن روی مردم بوده تا پلانگذاری بهتر را تقویت بخشیده ومنتج به تخصیص موثر مصارف عامه گردد.
✔ بودجه سازی پاسخگو به جندر دربرگیرنده ابزارها  در بودجه و عملی ساختن طرزالعمل هایی برای اطمینان از اینکه بودجه دستیابی به برابری جنسیتی را حمایت ِ برای تحلیل ابعاد جندر می کند، می باشد.
✔ مهمتر از همه، بودجه سازی پاسخگو به جندر موثر تنها به پدیده جندر بصورت کلی نمی بیند بلکه فکتورهای  اقتصادی، موقعیت جغرافیایی و حالت معلولیت، سن، زبان، نژاد و وضعیت اجتماعی توجه خاص دارد.

هدف بودجه سازی پاسخگو به جندر
هدف واحد در بودجه سازی پاسخگو به جندر این است تا یک ارتباط منطقی میان بودجه دولت و روشهای که بتواند برابری جنسیتی را تقویت نمود، وجود داشته باشد. ابتکارات بودجه سازی پاسخگو به جندر که  به هر نحوی که روی دست گرفته شود تمرکز بیشتر روی افزایش آگاهی دهی در مورد پول و خدمات عامه می باشد که زنان،  مردان، دختران و پسران در زندگی روزمره شان آن را تجربه می نمایند. همچنان نهادینه سازی جندر در بودجه ملی هدف بودجه سازی پاسخگو به جندر را تشکیل میدهد. به این معناست که درآمد عامه بلند برده شود و منابع عامه طوری تخصیص داده شود که برابری جنسیتی را ترویج دهد.

چگونه‌گی آغاز پروسه بودجه سازی پاسخگو به جندر یا GRB در کشور:
بودجه سازی پاسخگوی جندر یا  GRB برای نخستین بار در افغانستان در سال 1388 در سند بودجه ملی کشور تذکر یافت که وزارت محترم مالیه-بودجه‌سازی پاسخگو  به  جندر یا GRB  را به عنوان یک ریفورم پالیسی در بودجه-در سال 1390 با در نظر داشت یک رویکرد امتحانی معرفی نمود. اداره ملل متحد برای زنان در افغانستان و برنامه انکشافی ملل متحد در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ حکومت وحدت ملی را بطور ویژه و به صورت سیستماتیک مورد حمایت قرار داده تا تطبیق پروسه آزمایشی این برنامه موفقانه آغاز و ظرفیت‌های ادارات افغانستان از جمله وزارت‌خانه‌های معارف، تحصیلات، صحت عامه، زراعت، آبیاری و مالداری، احیأ وانکشاف دهات، و کار و امور اجتماعی، شهدا و معلولین افزایش دهد و در چهارچوب این طرح آزمایشی، بودجه سازی پاسخگو به جندر یا GRB  در رهنمود تخصیص بودجه شامل گردد.
برای همین ملحوظ و به عنوان بخشی از اصلاحات بودجه سازی پاسخگو به جندر یا GRB در افغانستان، وزارت مالیه یک پلان ستراتیژیک را برای بودجه سازی پاسخگو به جندر یا  GRB ترتیب داد که سال‌های 1394 تا 1397 را تحت پوشش قرار می‌دهد.
برای تسریع روند و بنابر تقاضای جلالتمآب محترم بانوی اول کشور محترمه رولاغنی با سطح رهبری اداره ملل متحد برای زنان و برنامه انکشافی ملل متحد در اوایل سال ۲۰۱۷، پروژه مشترک در مورد پلان گذاری و بودجه سازی پاسخگو به جندر طرح ریزی شد که هدف اساسی آن ترویج و گسترش جندر در پروسه های پلان گذاری و بودجه سازی در ده وزارت خانه و دو اداره مستقل حکومت بوده است. قابل تذکر است که برای سال 1398 پلان شده است تا تعداد وزارت‌خانه از حیث ایجاد بودیجه سازی پاسخگو به جندر افزایش یابد. این پروژه روش های مختلف را به شمول ظرفیت سازی، تقویت و نهادینه سازی گسترش ابتکارات جندر در چوکات بودجه پاسخگو به جندر در وزارت خانه ها و ادارات مستقل تعمیم خواهد بخشید.
جلالتماب بانوی نخست کشور از UNDP خواهان آغاز این پروژه به همکاری نزدیک ریاست عمومی اداره امور ریاست ج.ا.ا، استخدام تمام کارکنان این پروژه از قشر بانوان و استخدام فارغ التحصیلان جدید شدند. اداره انکشافی سازمان ملل متحد بر مبنای هدایت جلالتماب بانوی نخست کشور با معاونیت تخنیکی ریاست عمومی اداره امور قبلاً (معاونیت امور اداره و تنظیم ریاست ها و ادارات مستقل بودجوی) تفاهمنامه آغاز و اجرای این پروژه را امضاء نمودند. از اینرو ریاست عمومی اداره امور ریاست ج.ا.ا مسؤل نظارت و رهبری این برنامه به همکاری مالی اداره انکشافی سازمان ملل متحد (UNDP) و حمایت تخنیکی اداره زنان سازمان ملل متحد (UN Women) برنامه مذکور را آغاز نمودند.
تطبق هدایت جلالتماب بانوی نخست کشور، تمامی کارکنان (۳۹) تن  GRB Officers و GRB Specialists میباشند.  به جز از یک تن هماهنگی کننده پروژه که از قشر ذکور میباشد، را تماما بانوان تشکیل میدهند که خوشبختانه پروسه استخدام کارکنان این پروژه به صورت موفقانه توسط معاونیت تخنیکی اداره امور ریاست جمهوری و دفتر انکشافی سازمان ملل متحد تکمیل که همه شان در ۱۶ وزارت و ۴ اداره مستقل، به کار آغاز و مطابق لایحه وظایف، فعالیت دارند.
قابل ذکر است که کارمندان استخدام شده برای ارتقای ظرفیت و موثریت کاری از آغاز دوره کاری تا اکنون جلسات آموزشی را از طرف برنامه انکشافی سازمان ملل متحد و سازمان زنان ملل متحد تدویر گردیده بود، را سپری نموده اند و همزمان با کار در وزارت خانه ها و ادارت مربوطه، مشغول آموزش های آنلاین مرتبط به وظیفه نیز بوده اند. 
افتتاح برنامه جی آر بی توسط جلالتمآب بانوی نخست کشور و به اشتراک رهبری ریاست عمومی اداره امور ریاست ج.ا.ا، معینان مالی و اداری وزارت‌خانه‌ها، رؤسای پلان و پالیسی، آمرین جندر ۱۰ وزارت و دو اداره مستقل بودجوی و۳۷ تن از کارکنان و متخصصین بودجه سازی پاسخگوی به جندر در ارگ ریاست جمهوری به گونه رسمی صورت گرفت که تمام کارمندان بودیجه سازی پاسخگو به جندر از تاریخ 17 اپریل 2018 که مصادف است با 28 حمل 1397 به وظایف شان در ادارات رسمی معرفی شدند. 
در وزارت محترم معارف به تعداد دوتن به عنوان مختصصین بودیجوی جندر معرفی و تحت معینیت   مالی وحسابی و در هماهنگی و همکاری ریاست عمومی پالیسی و پلان استراتیژیک و آمریت جندر مصروف وظایف محوله شان می‌باشند. قابل تذکر است که محترم داکتر سید حمیدالله معین مالی و اداری وزارت معارف و محترم محمد قسیم محسنی رییس پالیسی و پلان استراتیژیک وزارت معارف  همرای با معین صاحبان و روسای پلان و پالیسی دیگر ادارات فوق به منظور اشنایی به روند بودیجه سازی پاسخگو به جندر طی سفر رسمی از طریق این برنامه به کشور اندونیزیا سفر نموده بودند تا روند تطبیق و آموزش بودیجه سازی پاسخگو به جندر را از نزدیک مشاهده و برای تسهیل آن به روند بودیجه سازی پاسخگو به جندر در کشور کمک نمایند.

محتویات بودیجه‌سازی پاسخگو به جندر:
بودجه سازی پاسخگوی جندر یا GRB عبارت از یک ابزار ادغام ابعاد جندر در تمام مراحل پروسه بودجه سازی می‌باشد که با روند تحلیل اثرگذاری بودجه بالای مردان و زنان آغاز میابد و متعاقب آن ابعاد متذکره را در پلانگذاری بودجه مدغم می‌نماید. هدف نهایی بودجه سازی پاسخگو به جندر عبارت از اینست که رویکرد مبتنی بر جندر را در تمام ابعاد پروسه بودجه سازی تطبیق نموده و در نهایت تساوی و عدالت جندر را نهادینه می‌سازد. بودیجه‌ها در واقع مهمترین اسنادی پنداشته می‌شوند که دولت‌ها آن را ترتیب می‌نمایند، زیرا آن‌ها ارائه کننده جامع‌ترین اولویت‌های یک کشور می‌باشند.
این در حالیست که بودجه‌های ملی معمولا از نظر جندر خنثی (نابینا) می‌باشند. البته دلیل آن این‌ست که کارشناسان علم اقتصاد تصور می‌نمایند که تمام افراد دارای نیازمندی‌ها و منافع یکسان و مشترک می‌باشند. در واقع باید بودیجه انواع مختلف دریافت کننده گان را مدنظر بگیرند و پلانگذاری برای آن‌ها باید مطابق آن صورت گیرد. بودجه سازی پاسخگو به جندرعبارت از بودجه جداگانه برای زنان و مردان نیست و یا به این معنی نیست که 50 درصد مالیات باید توسط مردان و 50 درصد آن توسط زنان پرداخته شود، چون عواید مردان و زنان معمولا برابر نمیباشد.
بودجه سازی پاسخگو به جندر یا   GRB به این معنی نیست که 50 درصد هزینه های هر برنامه باید برای زنان و 50 درصد آن به مردان اختصاص داده شود، زیرا زنان و دختران و مردان و پسران ارائه کننده نسبت های مختلف در گروه های بوده که مربوط به برنامه های مختلف میباشند.
بودجه سازی پاسخگوی جندر در پی  محروم نمودن مردان از خدمات و یا حمایت‌های مورد نظر ندارد، بلکه در عوض بودجه سازی ای را ترجیح میدهد که به هر دو قشر زنان و مردان و استفاده مناسب و مسؤلانه از منابع عامه که تمام شهروندان از آن سود میبرند، رسیده گی نماید.
در نهایت بودیجه سازی پاسخگو به جندر به عنوان یک ابزار شناخته شده بین المللی مبدل گردیده است که منظور آن تسهیل بخشیدن روند ادغام بودجه سازی پاسخگو به جندر یا ابعاد جندر در بودجه های مربوطه و تطبیق تعهدات در عرصه برابری جندر، می‌باشد.